نقشه یابی نواحی ژنومی صفات زراعی گندم تحت تنش شوری

چکیده بسیاری از صفات که در مقاومت گیاه به شوری نقش دارند توسط چندین ژن کنترل می شوند و به صورت کمی به ارث می رسند، بنابراین شناسایی qtl های مربوطه و کاربرد آن ها در انتخاب به کمک نشانگر(mas) در بهبود گیاهان نقش مهمی ایفا می کند. به منظور نقشه یابی نواحی ژنومی مرتبط با شوری در گندم و تعیین سهم هر qtl در تنوع صفت مربوطه، 167 اینبرد لاین نوترکیب حاصل از تلاقی seri m82 وbabax به همراه دو والد مورد مطالعه قرار گرفتند. این تحقیق در سال 1390 در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار تحت دو شرایط نرمال و شوری در ایستگاه تحقیقاتی زهک شهرستان زابل اجرا شد. صفات تعداد روز از کاشت تا سبز شدن، تعداد روز از کاشت تا ساقه دهی، تعداد بوته در واحد سطح، تعداد روز از سبز شدن تا ظهور سنبله، تعداد روز از سبز شدن تا گرده افشانی، تعداد روز از جوانه زنی تا ساقه دهی، تعداد روز از ساقه دهی تا سنبله دهی، ارتفاع گیاه ، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت،عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، تراکم کلروفیل و فلورسانس کلروفیل (fv/fm) مورد اندازه گیری قرار گرفتند. ابتدا تجزیه های آماری برای بررسی های فنوتیپی صفات شامل تجزیه واریانس، محاسبه همبستگی های فنوتیپی بین صفات، تجزیه مولفه های اصلی و تجزیه خوشه ای انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تفاوت معنی داری میان لاین ها دردو شرایط تنش شوری و نرمال برای اکثر صفات مورد بررسی وجود دارد. ضرایب همبستگی ساده صفات ، ارتباط مثبت و معنی دار عملکرد دانه با عملکرد بیولوژیکی ، شاخص برداشت ، تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در واحد سطح نشان داد از میان تمامی صفات مورد آزمایش عملکرد بیو لوژیک بالاترین میزان همبستگی ( **89/0 r= ) را با عملکرد دانه داشت. در تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط نرمال، 5 مولفه اول در مجموع 67درصد ازتنوع را توجیه کرد و در شرایط تنش 7 مولفه اول بیش از 72درصد تنوع را توجیه نمودند. گروه بندی ژنوتیپ ها با استفاده از تجزیه کلاستر در شرایط نرمال وتنش شوری به ترتیب 5 و 6 گروه شناخته شد. تجزیه qtl با استفاده از نقشه پیوستگی ژنتیکی حاصل از 249 مارکرaflp، 74 مارکر ssr و 264 مارکر dart و نرم افزار winqtl cartographer به روش نقشه یابی فاصله ای مرکب انجام شد. برای صفات مورد مطالعه در مجموع 26 عدد qtl (16عدد برای شرایط نرمال، 10 عدد برای شرایط تنش شوری ) بدست آمد. واریانس فنوتیپی توجیه شده به وسیله این qtl ها از 05/0 تا16/0 درصد متغیر بود. بیشترین و کمترین واریانس فنوتیپی به ترتیب برای صفات تعداد روز تا گرده افشانی و شاخص برداشت درشرایط نرمال و تنش شوری بدست آمد.lod در دامنه 66/3-63/0 قرارداشت. بیشترین و کمترین lod به ترتیب مربوط به qtl های شاخص برداشت بر روی کروموزوم 8 و روز تا ساقه دهی بر روی کروموزم 13 در شرایط نرمال بود. برخی qtl ها برای اولین بار گزارش می شوند و برخی نیز نتایج تحقیقات قبلی را تایید می کند.